Oleh Sim Y. H.
BANDAR SERI BEGAWAN, 8 MEI – Sektor bukan minyak dan gas telah menerajui pemulihan ekonomi Brunei Darussalam, dengan peningkatan aktiviti ekonomi negara sejak pertengahan 2022.
Kadar vaksinasi yang tinggi juga telah menurunkan jumlah kes harian COVID secara drastik sejak April 2022, membolehkan penarikan semula sekatan sempadan dan langkah-langkah pengawalan.
Manakala sektor perkhidmatan, terutamanya, telah mendapat dorongan daripada penyambungan semula aktiviti ekonomi dan manfaat daripada pendapatan minyak dan gas yang lebih tinggi telah membantu memperbaiki kedudukan luaran dan memulihkan penampan fiskal.
Laporan Konsultasi Tahunan bagi Brunei Darussalam 2022 oleh Pejabat Penyelidikan Makroekonomi ASEAN+3 (AMRO) mengungkapkan bahawa kepelbagaian dalam sektor bukan minyak dan gas serta pembaharuan struktur yang lebih pantas akan membantu memupuk daya tahan dan meletakkan ekonomi di kedudukan yang lebih kukuh dalam jangka panjang.
AMRO juga menyatakan bahawa pertumbuhan negatif sebesar 1.2 peratus turut dicatatkan pada 2022, yang mencerminkan kemerosotan yang tidak dijangka dalam pengeluaran huluan minyak dan gas pada separuh pertama 2022. Namun, penguncupan dalam pengeluaran minyak dan gas sepertinya telah berakhir, dan usaha rejuvenation di lapangan minyak dan gas luar pesisiran pantai diharapkan akan memberikan hasil dalam pengeluaran dan kebolehpercayaan aset.
Secara positif, pengalihan bekalan gas domestik kepada aktiviti-aktiviti hiliran dan pemulihan dalam sektor perkhidmatan telah menyumbang kepada prestasi yang lebih kuat sektor bukan minyak dan gas dengan pertumbuhan diharapkan pulih kepada 2.8 peratus pada 2023.
Laporan AMRO juga menyatakan bahawa inflasi telah meningkat, terutama disebabkan oleh kenaikan harga pengangkutan dan makanan.
Peningkatan harga makanan global pada separuh pertama 2022, dan lonjakan harga perkhidmatan pengangkutan dan kenderaan, menyumbang kepada peningkatan tekanan inflasi, dengan inflasi diharapkan kekal tinggi pada 2022 sebelum turun kepada 2.5 peratus pada 2023.
Kedudukan luaran kekal kukuh, dengan anggaran imbangan pembayaran keseluruhan sebesar AS$1.1 bilion, atau 6.4 peratus daripada KDNK pada 2022. Ini mencerminkan peningkatan ketara lebihan akaun semasa iaitu 12.8 peratus daripada KDNK, dalam keadaan harga minyak dan gas yang menggalakkan serta aktiviti yang teguh dalam sektor bukan minyak dan gas. Lebihan akaun semasa diunjurkan kekal pada 9.9 peratus berbanding KDNK pada 2023.
Risiko kepada unjuran ekonomi menunjukkan arah aliran menurun disebabkan ketidaktentuan berterusan dalam pasaran tenaga global dan kebimbangan mengenai pertumbuhan global yang suram.
Negara Brunei Darussalam, yang sangat bergantung kepada sektor minyak dan gas, menghadapi risiko kejutan seperti cabaran berterusan dalam memulihkan medan minyak dan gas luar pesisir dan kesan sekatan COVID, yang boleh menjejaskan pertumbuhan ekonomi. Kebimbangan mengenai permintaan global yang lemah pada tahun 2023 juga boleh menyekat eksport, sementara pinjaman yang lebih tinggi secara tiba-tiba boleh memberi tekanan kepada pendapatan korporat, terutamanya bagi syarikat tempatan yang masih pulih daripada kesan pandemik, seperti sektor pelancongan dan pengangkutan.
Sementara itu, risiko jangka panjang seperti perubahan iklim kekal dan boleh menjejaskan kestabilan makroekonomi Negara Brunei Darussalam. Kejadian cuaca ekstrem boleh menyebabkan kerosakan infrastruktur dan aset fizikal, serta memberi beban kewangan kepada sektor awam. Bagaimanapun, laporan itu juga menunjukkan bahawa pendapatan eksport yang kukuh daripada harga minyak yang tinggi telah membantu memulihkan kedudukan fiskal negara.
Bagi mengurangkan kitaran ekonomi yang tidak stabil, usaha berterusan mesti dilakukan untuk mempelbagaikan sumber pendapatan, sementara pihak berkuasa juga dijangka terus memberi tekanan ke hadapan dengan pembaharuan perbelanjaan bagi memastikan kemampanan fiskal jangka sederhana.
Kadar deposit tetap dan pinjaman BDCB juga telah meningkat sejak Mei 2022, mencerminkan perkembangan di Singapura. Perjanjian pertukaran mata wang dengan Singapura terus memberi manfaat kepada ekonomi Brunei, dengan keperluan untuk mata wang yang kukuh bagi membendung inflasi yang diimport.
Walaupun usaha untuk mempelbagaikan ekonomi patut dipuji, masih ada ruang bagi mempercepatkan pelaksanaan projek pelaburan langsung asing dalam sektor utama seperti makanan, teknologi maklumat dan komunikasi (ICT), dan pelancongan.
Laporan itu juga menekankan kepentingan memberi perhatian kepada inisiatif untuk menangani masalah struktur yang mampan, termasuk isu pasaran buruh.
Sokongan dasar harus terus menumpukan pada peningkatan peranan sektor swasta dalam ekonomi, khususnya melalui pembangunan perusahaan mikro, kecil dan sederhana dan meningkatkan akses pasaran global mereka. Di samping itu, pihak berkuasa mesti proaktif dalam menangani isu perubahan iklim dengan peruntukan yang sesuai.
