HANOI – Di sebalik ledakan penggunaan tenaga suria dan sasaran iklim yang bercita-cita tinggi di Vietnam, ekonomi yang berkembang pesat bergelut untuk menghentikan tenaga kotor iaitu salah satu program kuasa arang batu terbesar di dunia yang masih utuh.
Semasa sidang kemuncak iklim COP26 tahun lalu, kerajaan dengan berani berjanji untuk menamatkan pembinaan loji arang batu baharu dan menghapuskan loji arang batu yang paling kotor secara beransur-ansur, walaupun permintaan tenaga melonjak dalam kuasa pembuatan.
“Tetapi ini sebenarnya bukan apa yang Vietnam lakukan di peringkat nasional,” kata Nandini Das, penyelidik tenaga dan penganalisis dasar di Climate Analytics kepada AFP.
Vietnam berikrar untuk mencapai pelepasan karbon sifar bersih menjelang 2050, tetapi dengan arang batu dan gas masih merupakan sebahagian besar daripada campuran tenaganya setahun kemudian, komitmen itu tampak goyah, katanya.
Negara komunis autoritarian itu juga telah memenjarakan empat aktivis hijau tahun ini, termasuk kempen antiarang batu Nguy Thi Khanh, mencemaskan pencinta alam sekitar yang berpendapat akan menjadi lebih sukar bagi Vietnam untuk menghapuskan tenaga kotor tanpa mereka.
“Dengan pemimpin iklim dipenjara, saya fikir terdapat keraguan besar tentang keupayaan negara untuk mencapai matlamatnya,” kata Michael Sutton, pengarah Yayasan Alam Sekitar Goldman.
“Pemimpin seperti Khanh memainkan peranan penting dalam membina sokongan awam untuk perubahan radikal kepada ekonomi Vietnam,” katanya.
Ledakan penggunaan tenaga suria
Selepas China dan India, Vietnam mempunyai saluran paip ketiga terbesar di dunia bagi projek kuasa arang batu baharu.
Tetapi pada COP27 minggu ini, negara G7 boleh mengumumkan pembiayaan berbilion dolar untuk membantu menjauhkan Vietnam daripada bahan api fosil dan negara itu boleh menarik berbilion-bilion lagi dalam pelaburan tenaga bersih sebagai sebahagian daripada Perkongsian Peralihan Tenaga yang Adil.
Kebangkitan tenaga suria di negara Asia Tenggara juga begitu mendadak. Bahagian tenaga elektrik yang dijana oleh tenaga suria menyaksikan peningkatan terbesar di dunia pada 2021, melonjak kepada 10 peratus daripada dua peratus tahun sebelumnya, menurut kumpulan pemikir tenaga bebas Ember.Tahun lepas, negara itu berada dalam kedudukan 10 teratas di dunia untuk kapasiti tenaga suria.
Di Delta Mekong, petani Doan Van Tien yang komunitinya miskin, terpencil dan mempunyai sedikit akses kepada grid tenaga nasional adalah salah seorang daripada mereka yang mendapat bantuan.
Sepanjang hayatnya, dia bergantung pada penjana kuasa minyak yang mahal, sehingga ketibaan 14 bateri tenaga suria yang dibiayai oleh Green ID, kumpulan alam sekitar tidak berasaskan keuntungan yang diasaskan oleh aktivis Khanh.
“Ia banyak mengubah hidup saya,” katanya kepada AFP sambil memberi isyarat kepada tanaman avokado dan mandarin yang menguntungkan.
“Dahulu kami ingin menanam pokok buah-buahan ini tetapi kami tidak mampu memiliki pam air,” katanya. Kini dia menyiram tanamannya secara percuma.
Mengubah cara berfikir
Dalam langkah lain ke arah yang lebih hijau, sasaran iklim terkini kementerian alam sekitar, yang dikeluarkan pada bulan Julai, adalah “jelas dan lebih bercita-cita tinggi daripada matlamat sebelumnya”, menurut Thang Do, seorang penyelidik di Sekolah Dasar Awam Crawford di Australian National Universiti.
Strategi baharu kementerian itu meningkatkan sasaran pengurangan gas rumah hijau menjelang 2030 daripada sasaran tahun lepas iaitu sembilan peratus berbanding perniagaan seperti biasa, kepada 43.5 peratus. Pelepasan dijangka memuncak pada tahun 2035 sebelum jatuh kepada sifar bersih pada tahun 2050. Masalahnya, Das berhujah, ialah dasar baharu itu masih belum dilaksanakan.
“Kami akan memberi masa enam bulan untuk melihatnya,” katanya.
Penahanan pejuang iklim telah menjadikan niat tenaga Vietnam lebih sukar untuk dihuraikan. Khanh bekerjasama rapat dengan kerajaan untuk mencari jalan bagi mengurangkan penggunaan arang batu, manakala Dang Dinh Bach, seorang pekerja NGO, menjadikan misinya untuk memaklumkan penduduk tentang kesan kesihatan daripada projek loji janakuasa yang berpotensi.
“Dia menawarkan nasihat kepada mereka supaya memahami hak dan boleh mengamalkan hak tersebut,” kata isteri Bach Tran Phuong Thao kepada AFP.
Pada 2017, Bach dan kumpulan tidak berasaskan keuntungannya, Law and Policy of Sustainable Development membantu mendorong kerajaan melakukan pendakian yang jarang berlaku di loji janakuasa di wilayah Binh Thuan yang telah dibenarkan untuk menenggelamkan sejuta meter padu enap cemar arang batu ke dalam laut.
Dia ditangkap pada Jun 2021, dan dijatuhi hukuman penjara lima tahun pada tahun ini.
Walaupun terdapat sedikit masa dibazirkan untuk Vietnam, salah satu negara yang paling terdedah kepada perubahan iklim kerana pantainya yang panjang dan padat penduduk, penyelidik Thang percaya tiada pilihan selain bersabar.
“Keseluruhan ekonomi kini bergantung kepada arang batu sehingga menjadikannya sangat mencabar untuk berubah,” katanya.
“Bukan satu keputusan yang mudah untuk hanya menutup loji jana kuasa arang batu dan esok kami akan membuka tenaga suria dan angin, ia memerlukan banyak masa dan sumber serta juga minda untuk diubah.” – AFP
