Zarah plastik kecil ada di mana-mana, bukan sahaja terdapat dalam alam sekitar tetapi juga dalam tubuh manusia.
“Mikroplastik wujud dalam makanan yang kita makan, air yang kita minum, dan udara yang kita sedut,” tulis tiga penyelidik dari Kanada dalam jurnal Brain Medicine dalam ulasan mereka terhadap beberapa kajian terdahulu.
Mereka menekankan bahaya yang mungkin timbul, tetapi yang lebih penting, mereka menerangkan cara untuk mengurangkan pengambilan zarah ini: dengan mengelakkan botol plastik, menggunakan pinggan seramik untuk memanaskan makanan dalam ketuhar gelombang mikro, serta memilih uncang teh bebas plastik.
Satu kajian baru-baru ini mendapati bahawa sampel hati dan otak daripada individu yang meninggal dunia pada tahun 2024 mengandungi lebih banyak zarah plastik kecil berbanding sampel dari tahun 2016.
Di dalam otak, kepekatannya jauh lebih tinggi berbanding di hati atau buah pinggang, menurut laporan pasukan yang diketuai oleh Prof Dr Matthew Campen dari Universiti New Mexico, Amerika Syarikat, dalam jurnal Nature Medicine pada Februari 2025.
Peningkatan mendadak kepekatan plastik dalam otak hanya dalam tempoh lapan tahun adalah sangat membimbangkan, kata ketua penulis ulasan, Dr Nicholas Fabiano dari Jabatan Psikiatri, Universiti Ottawa.
Zarah plastik yang ditemui dalam otak adalah sangat kecil, berukuran kurang daripada 0.2 mikrometer, dan kebanyakannya terdiri daripada polietilena, bahan yang biasa digunakan dalam pelbagai produk harian.
Oleh kerana saiznya yang sangat kecil, zarah ini boleh menembusi penghalang darah-otak, namun kesannya masih belum jelas.
ELAKKAN PENGAMBILAN
Mikroplastik ialah zarah yang berukuran antara satu mikrometer (0.001 milimeter) hingga lima milimeter, manakala nanoplastik adalah lebih kecil.
Setiap individu boleh mengurangkan pengambilan mikroplastik dan nanoplastik, menurut tiga penyelidik tersebut.
Sebagai contoh, seseorang yang hanya minum air dari botol plastik boleh mengambil lebih 20 kali ganda zarah plastik berbanding mereka yang hanya minum air paip, menurut satu kajian terdahulu.
Air dalam botol kaca juga mengandungi lebih banyak zarah plastik berbanding air paip, yang mungkin berpunca daripada proses pembotolan.
Sumber mikroplastik lain termasuk uncang teh plastik. Merendam uncang teh plastik dalam air bersuhu 95 darjah celsius boleh membebaskan sejumlah besar plastik, menurut ulasan penyelidik. Oleh itu, pilih jenama teh yang tidak menggunakan uncang plastik atau beralih kepada teh dalam paket.
Mengelakkan bekas makanan plastik juga boleh membantu.
Memanaskan makanan dalam bekas plastik – terutama dalam ketuhar gelombang mikro – boleh melepaskan sejumlah besar mikroplastik dan nanoplastik, kata Dr Brandon Luu dari Universiti Toronto.
Bahkan, penyimpanan jangka panjang pada suhu bilik atau di dalam peti sejuk juga boleh menyebabkan pembebasan zarah plastik.
“Penggunaan bekas kaca atau keluli tahan karat sebagai ganti plastik adalah langkah kecil tetapi penting untuk mengurangkan pendedahan,” kata Dr Luu.
Makanan dalam tin mungkin mengandungi bahan yang berasal daripada plastik, seperti bisfenol-A (BPA).
Dalam satu kajian, peserta yang mengambil sup dalam tin selama lima hari berturut-turut menunjukkan peningkatan ketara dalam kadar BPA dalam air kencing mereka.
Bagaimanapun, penyelidik menegaskan bahawa kesan jangka panjang lonjakan BPA ini masih belum jelas dan memerlukan kajian lanjut.
Satu kajian di Amerika Syarikat juga mendapati bahawa makanan yang diproses secara intensif mengandungi lebih banyak mikroplastik berbanding makanan yang diproses secara minimum.
KEMUNGKINAN KESAN KESIHATAN
Kajian makmal dan eksperimen ke atas haiwan menunjukkan bahawa zarah plastik mungkin mencetuskan keradangan, gangguan imun, perubahan metabolisme, perkembangan organ yang tidak normal dan juga kanser, menurut penyelidik.
Namun, penyelidikan terhadap kesan mikroplastik ke atas manusia masih terhad. Kajian berskala besar diperlukan untuk mengenal pasti risiko kesihatan yang mungkin timbul.
Setakat ini, hanya sedikit kajian dilakukan mengenai kesan mikroplastik dalam otak manusia.
Pasukan Prof Campen menemui kepekatan mikroplastik yang lebih tinggi dalam 12 sampel otak tambahan daripada individu yang menghidap demensia.
Namun, penyelidik menegaskan bahawa kajian ini tidak membuktikan hubungan sebab dan akibat secara langsung.
Ada kemungkinan juga bahawa demensia melemahkan penghalang darah-otak, membolehkan lebih banyak mikroplastik memasuki otak.
Walaupun begitu, terdapat satu dapatan positif, “Salah satu aspek yang paling memberangsangkan dalam kajian ini ialah tiada korelasi antara umur dan pengumpulan mikroplastik.”
Ini menunjukkan bahawa “walaupun terdapat pendedahan berterusan kepada mikroplastik dalam persekitaran, tubuh manusia mempunyai mekanisme untuk menyingkirkan zarah ini melalui peluh, air kencing dan najis,” kata penyelidik. – ANN/The Star
