KUALA LUMPUR – Buli siber, kemurungan dan gangguan kesihatan mental, terdedah kepada kandungan yang tidak sesuai dengan umur dan lebih parah, jenayah seksual terhadap kanak-kanak sebagai contoh pemangsa dalam talian, antara isu berkait dengan eksploitasi media sosial yang perlu ditangani segera.
Menurut Ipsos, syarikat penyelidikan pasaran dan perunding global, di Malaysia, hampir separuh (47 peratus) ibu bapa tahu seorang kanak-kanak dalam komuniti mereka yang melalui pengalaman pahit ‘buli siber’. Dianggarkan seorang dalam empat orang ibu bapa Malaysia menyatakan anak mereka menjadi mangsa buli siber.
Pada 21 April lepas, Suruhanjaya Komunikasi dan Multimedia Malaysia (MCMC) mengingatkan ibu bapa untuk memastikan anak-anak mereka yang berusia bawah 13 tahun tidak memiliki sebarang akaun media sosial seperti TikTok, Facebook, Instagram atau mana-mana akaun media sosial lain.
Menteri Komunikasi Malaysia, Fahmi Fadzil dipetik berkata, ini kerana MCMC mendapati bahawa kanak-kanak berusia di bawah 13 tahun tidak sesuai untuk menggunakan mana-mana media sosial di samping kebanyakan syarat platform media sosial juga tidak membenarkan golongan tersebut memiliki akaun media sosial.
Terkini, wujud pula cadangan melarang penggunaan media sosial bagi remaja berumur di bawah 16 tahun. Ini susulan Kerajaan Australia baru-baru ini mengumumkan rancangan menggubal undang-undang bagi melarang penggunaan media sosial untuk remaja di bawah usia 16 tahun, yang menjadi topik hangat di platform media sosial.
GUBAL, KUAT KUASA UNDANG-UNDANG KETAT
Mengulas perkara ini, peguam Dr Mahmud Abdul Jumaat berkata, isu pendedahan kanak-kanak terhadap kandungan negatif, umpamanya yang bersifat keganasan, bahasa kasar dan pornografi adalah cabaran serius apabila ia boleh diakses dengan mudah sama ada melalui media sosial, permainan video atau kandungan lain dalam talian.
Beliau berkata, satu langkah penting yang perlu dilaksanakan ialah menggubal serta menguatkuasakan undang-undang yang lebih ketat bagi melindungi kanak-kanak daripada kandungan sedemikian, di samping memperluas penyeliaan serta pemantauan terhadap platform digital oleh pihak berkuasa.
Menurut beliau, Akta Kanak-Kanak 2001 (Akta 611) merupakan kerangka undang-undang utama di Malaysia yang melindungi hak dan kebajikan kanak-kanak, merangkumi aspek pengabaian, penderaan fizikal dan seksual, eksploitasi dan pemulihan untuk kanak-kanak yang berdepan dengan sistem perundangan.
“Namun begitu, dengan peningkatan ancaman dalam dunia digital, terdapat keperluan untuk memperkukuhkan undang-undang ini bagi menangani jenayah-jenayah spesifik seperti jenayah siber dan eksploitasi seksual dalam talian.
“Terdapat beberapa undang-undang lain yang turut menyumbang kepada perlindungan kanak-kanak. Akta Kesalahan-Kesalahan Seksual Terhadap Kanak-Kanak 2017 (Akta 792), misalnya, memperuntukkan tindakan terhadap kesalahan seksual melibatkan kanak-kanak, termasuk kesalahan dalam talian seperti grooming dan penghasilan pornografi kanak-kanak.
“Akta Komunikasi dan Multimedia 1998 (Akta 588) pula membantu mengawal kandungan digital dengan melarang kandungan jelik atau lucah yang mungkin memberi kesan negatif terhadap kanak-kanak,” katanya kepada Bernama baru-baru ini.
Memberikan contoh kes eksploitasi seksual kanak-kanak di media sosial, Mahmud yang berpengalaman kira-kira 12 tahun sebagai pengamal undang-undang berkata, seorang lelaki didapati bersalah di bawah Seksyen 8(b) Akta Kesalahan Seksual Terhadap Kanak-Kanak 2017 kerana meminta pornografi kanak-kanak daripada seorang mangsa berumur 12 tahun melalui platform media sosial, WhatsApp.
“Kes ini bermula apabila mangsa mula berkenalan dengan tertuduh melalui platform Bigo Live, sebuah aplikasi penstriman langsung yang digunakan oleh orang dewasa untuk komunikasi video secara langsung. Melalui platform ini, tertuduh berjaya membina hubungan dengan mangsa yang kemudian berlanjutan ke WhatsApp di mana dia mula meminta gambar dan video berunsur seksual daripada mangsa.
“Dalam kes ini, tertuduh menggunakan ciri media sosial seperti Bigo Live untuk mendapatkan akses kepada kanak-kanak dan memulakan proses grooming.
“Melalui hubungan yang dibina, mangsa dipercayai mempunyai hubungan cinta dengan tertuduh dan akhirnya menjadi mangsa kepada eksploitasi seksual.
“Tertuduh menggunakan manipulasi emosi dan janji untuk berkahwin sebagai cara untuk mempengaruhi mangsa, walaupun tertuduh tahu atau sepatutnya tahu bahawa mangsa adalah kanak-kanak. Kes ini menjadi lebih buruk apabila tertuduh memujuk mangsa untuk terus memberikan gambar-gambar tidak senonoh, yang akhirnya memberi kesan psikologi kepada mangsa serta keluarga,” jelasnya.
Mahmud berkata, mahkamah memutuskan untuk mengurangkan tempoh penjara kepada 10 tahun bagi setiap pertuduhan dan mengekalkan arahan agar hukuman dijalankan serentak.
Hukuman 10 tahun ini merangkumi dua pertiga daripada hukuman maksimum yang boleh dikenakan bagi setiap kesalahan di bawah undang-undang yang berkenaan.
Dalam kes lain, seorang lelaki menghadapi dua tuduhan di bawah Seksyen 5 Akta Kesalahan-Kesalahan Seksual Terhadap Kanak-Kanak 2017 atas kesalahan mengarahkan dan menghasilkan pornografi kanak-kanak.
Tertuduh didakwa menghasilkan bahan pornografi dengan menggunakan kanak-kanak sebagai model dalam sesi fotografi yang melibatkan aksi bersifat lucah menggunakan dua objek sebagai alat peraga.
Tertuduh memberi alasan bahawa aksi fotografi tersebut adalah untuk projek peribadi yang bertemakan pemakanan sihat, yang akan dimuat naik ke platform Shutterstock namun tidak memberitahu mangsa bahawa gambar-gambar tersebut untuk platform berkenaan dan perkara itu hanya disebut semasa perbicaraan.
Menurut Mahmud, antara akta lain yang bertujuan melindungi kanak-kanak (selain di platform media sosial) termasuklah Akta Anti Pemerdagangan Orang dan Anti Penyeludupan Migran 2007 (Akta 670) yang menangani isu pemerdagangan kanak-kanak untuk tujuan eksploitasi, dan Akta Kesihatan Mental 2001 (Akta 615) yang memberi perlindungan kepada kanak-kanak yang mengalami trauma atau gangguan mental akibat penderaan.
PLATFORM MANIPULASI, EKSPLOITASI
Mendedahkan kanak-kanak tidak hanya menjadi sasaran individu asing tetapi juga rakan sebaya yang mengambil kesempatan melalui hantaran dan komen berunsur fitnah, dalam hal ini Mahmud berkata, media sosial menjadi platform pemudah bagi pemangsa mendekati kanak-kanak melalui identiti palsu.
“Mereka memanipulasi kanak-kanak dengan pujian atau pemberian maya, mendorong kanak-kanak untuk berkongsi maklumat peribadi atau gambar yang kemudiannya disalahgunakan.
“Ini boleh membawa kepada bentuk eksploitasi seksual yang lebih serius, termasuk ancaman untuk mendedahkan bahan peribadi tersebut sebagai alat memeras ugut (sextortion).
Di Asia Tenggara, fenomena ini amat ketara kerana terdapat kes kanak-kanak diperdagangkan atau dieksploitasi sebagai objek seksual akibat manipulasi yang berlaku di media sosial,” katanya.
Mengenai eksploitasi menerusi data peribadi kanak-kanak pula, katanya, ia berlaku apabila data peribadi mereka sering kali terdedah di media sosial dan dikumpul oleh aplikasi atau pihak ketiga tanpa pengetahuan atau kebenaran pengguna muda atau cilik ini.
“Seterusnya, eksploitasi identiti serta imej peribadi apabila gambar dan video kanak-kanak yang dimuat naik di media sosial boleh diambil dan digunakan tanpa kebenaran untuk tujuan tidak bermoral. Misalnya, gambar yang dimuat naik untuk tujuan biasa boleh dimanipulasi secara digital untuk bahan pornografi kanak-kanak,” jelas Mahmud.
Beliau juga menambah bahawa cabaran viral berisiko di media sosial turut menjadi punca eksploitasi dan ancaman kesihatan mental kepada kanak-kanak.
BUKAN SALAH MEDIA SOSIAL SEMATA-MATA
Sementara itu, Ketua Eksekutif Agensi Keselamatan Siber Negara (NACSA) Ir Dr Megat Zuhairy Megat Tajuddin berkata, isu keselamatan siber dalam kalangan kanak-kanak bukan berpunca daripada media sosial semata-mata, sebaliknya penggunaan peranti dan aplikasi mudah alih seperti permainan dalam talian, komunikasi melalui e-mel serta pembelian di platform dalam talian juga mendedahkan mereka kepada ancaman siber.
Beliau berkata, pendidikan literasi digital adalah kunci kepada isu ini. “Walaupun undang-undang yang ketat boleh membantu, peranan ibu bapa dan komuniti dalam mendidik kanak-kanak berhubung penggunaan media sosial yang bertanggungjawab dan selamat adalah perkara utama yang menjadi tuntutan.” – Bernama
