MOMBASA, KENYA – Memakai pakaian pelindung dan berbekalkan alat asap, Peter Nyongesa berjalan melalui hutan bakau untuk memantau sarang lebahnya di sepanjang pantai Lautan Hindi.
Nyongesa yang berusia 69 tahun mengimbas kembali bagaimana dia akan merayu kepada pembalak untuk menyelamatkan hutan bakau tetapi tidak berjaya atau menebang hanya pokok yang matang dan meninggalkan yang lebih muda tanpa merosaknya.
“Tetapi mereka akan membalas bahawa pokok itu bukan milik sesiapa melainkan Tuhan,” katanya.
Jadi dia telah beralih menggunakan lebah untuk menghalang pembalak, tersembunyi di dalam hutan bakau dan bersedia untuk menyengat apabila diganggu.
Sarang lebah kini bertaburan di pinggir laut di bandar pelabuhan utama Kenya, Mombasa dalam usaha untuk menghalang orang yang memotong bakau untuk dijadikan kayu api atau pembinaan rumah.
Ia adalah sebahagian daripada inisiatif pemuliharaan tempatan.
“Apabila orang menyedari bahawa sesuatu memberi manfaat kepada mereka, mereka tidak menganggap kemudaratan yang datang bersamanya,” kata Nyongesa mengenai pembalak yang tidak bertanggungjawab itu.
Bakau, yang tumbuh subur dalam air masin, membantu dalam mencegah hakisan dan menyerap impak akibat peristiwa cuaca buruk seperti taufan.
Tetapi lebih separuh daripada ekosistem bakau dunia berisiko runtuh, menurut penilaian hutan bakau global pertama untuk Kesatuan Antarabangsa bagi Pemuliharaan Senarai Merah Ekosistem Alam Semula Jadi yang dikeluarkan pada Mei.
Pokok bakau diancam oleh pembalakan haram, perubahan iklim dan peningkatan paras laut, pencemaran dan pembangunan bandar.
Menurut laporan Kementerian Alam Sekitar Kenya pada 2018, kira-kira 40 peratus daripada bakau di sepanjang pantai Lautan Hindi telah pun terjejas.
Di daerah Mombasa, dianggarkan hampir 50 peratus daripada jumlah kawasan bakau di sana – 1,850 hektar – telah terjejas teruk.
Kemerosotan keseluruhan sedemikian telah menjadi perlahan di Kenya, yang pada 2017 membangunkan rancangan 10 tahun untuk melaksanakan usaha pemuliharaan komuniti pengurusan bakau.
Namun usaha itu terbengkalai kerana sumber yang tidak mencukupi.
Komuniti melakukan apa yang mereka mampu. James Kairo, seorang saintis penyelidikan di Institut Penyelidikan Marin dan Perikanan Kenya, berkata inisiatif seperti penternakan lebah dapat membantu.
Madu yang dihasil juga mendatangkan sumber pendapatan kepada masyarakat.
“Madu bakau juga diklasifikasikan sebagai berkualiti tinggi dan berkhasiat,” tambahnya.
“Ini mungkin disebabkan oleh persekitaran tempat yang subur untuk bakau tumbuh dan apa yang diserap oleh mereka daripada persekitaran mereka.”
Nyongesa kini mempunyai 11 sarang lebah dan menuai kira-kira 8 liter (2 gelen) madu setiap sarang setiap tiga bulan. Setiap liter memperoleh AS$6, sumber pendapatan yang berharga.
Apabila Nyongesa memulakan penternakan lebah 25 tahun lalu, dia tidak tahu apa-apa tentang ancaman kepada bakau atau bagaimana lebahnya boleh membantu.
Dia membabitkan diri pada 2019, apabila dia menyertai kumpulan pemuliharaan tempatan bernama Tulinde Mikoko, Swahili untuk Let’s Protect Mangroves.
Kumpulan itu mengguna pakai penternakan lebah sebagai inisiatif komuniti bersama penanaman bakau. Anggota kumpulan juga bertindak sebagai penjaga hutan bakau dan cuba menghalang pembalak.
Kumpulan itu telah menyembunyikan sarang lebah di dahan atas pokok bakau sebagai penjaga senyap.
Lebah berkenaan sepatutnya menyerang pembalak yang tidak menyedari kehadiran mereka.
“Kami meletakkan sarang di puncak di mana mereka tidak dapat dikesan dengan mudah,” kata Bibiana Nanjilula, pengasas Tulinde Mikoko.
“Oleh itu, apabila pembalak mula menebang mana-mana pokok, lebah akan menyerang disebabkan bunyi bising.”
Kumpulan itu berharap taktik itu berjaya tetapi mendapati sukar untuk mengukur kesannya di kawasan yang agak sukar untuk diakses.
Lebah juga memainkan peranan penting sebagai pendebunga. Semasa serangga itu mencari makan di antara bunga bakau, ia memindahkan debunga dari satu bunga ke bunga yang lain, sekali gus memudahkan pembiakan tumbuhan.
“Lebih sihat bakau, mungkin lebih produktif pengeluaran madu,” kata Jared Bosire, pengurus projek untuk Konvensyen UNEP-Nairobi, yang berkata mereka menggalakkan penyepaduan mata pencarian dengan pemuliharaan.
Pejabat itu adalah projek Program Alam Sekitar Pertubuhan Bangsa-bangsa Bersatu, yang berpangkalan di Nairobi.
Kenya mempunyai 54,430 hektar bakau yang masih tinggal, dan ia menyumbang AS$85 juta setahun kepada ekonomi negara, menurut laporan Global Mangrove Alliance pada 2022. – AP
