KUALA LUMPUR – Ia selalunya bermula secara halus dan tanpa disedari, komen sinis di dewan sekolah atau gurauan kesat dalam kumpulan sembang.
Tetapi kadangkala, perbuatan menyinggung perasaan itu berubah menjadi sesuatu yang jauh lebih teruk.
Bagi Zara Qairina Mahathir yang berusia 13 tahun, apa yang bermula sebagai buli berakhir dalam tragedi, menggemparkan negara dan memaksa rakyat Malaysia berdepan kebenaran yang pahit: anak-anak kita tidak selamat seperti yang kita sangka.
Lima remaja sejak itu telah didakwa atas tuduhan membuli secara lisan, sekali gus mencetuskan perdebatan nasional dan perbualan sukar tentang di mana semuanya tersilap.
Pakar mengatakan jawapannya bukan sahaja terletak di sekolah atau polisi, tetapi pada nilai yang dipelajari oleh kanak-kanak di rumah.
Pertubuhan Bantuan Wanita NGO (WAO) tempatan berkata buli adalah lebih daripada masalah disiplin, ia mencerminkan apa yang dilihat dan diserap oleh kanak-kanak setiap hari.
TINGKAH LAKU YANG DIPELAJARI
Dalam beberapa tahun kebelakangan ini, sekolah-sekolah telah memasang CCTV dan menguatkuasakan peraturan yang lebih ketat.
Tetapi seperti yang dinyatakan WAO dalam kenyataannya baru-baru ini, pengawasan, sementara perlu, hanya merekodkan insiden.
“Ia tidak mencegah mereka. Hukuman sahaja tidak menangani punca tingkah laku agresif.
“Buli bukan sekadar isu disiplin, ia sememangnya masalah sosiobudaya,” kata WAO.
“Ia mencerminkan nilai dan tingkah laku yang dipelajari dan diperhatikan oleh kanak-kanak di rumah dan dalam masyarakat.”
Sikap yang mencetuskan buli, dominasi, kurang empati dan sikap tidak bertoleransi, adalah tingkah laku yang dipelajari, sering dicontohi oleh orang dewasa dan diperkukuh oleh rakan sebaya.
Menurut WAO, pencegahan bermula di rumah, bermula dengan memupuk empati dan rasa hormat.
Kanak-kanak bukan sahaja harus diajar nilai-nilai ini tetapi juga melihat mereka mengamalkannya setiap hari.
Berikut ialah beberapa strategi yang WAO cadangkan:
> Ajar empati: Bantu kanak-kanak memahami dan mempertimbangkan bagaimana tindakan mereka mempengaruhi orang lain, dan belajar untuk memahami perasaan orang lain.
> Amalkan penyelesaian konflik yang sihat: Tunjukkan kepada kanak-kanak bagaimana perselisihan faham boleh diuruskan tanpa sikap agresif atau intimidasi.
> Cipta ruang selamat di rumah: Pastikan kanak-kanak berasa didengari, disokong dan dihormati, mengurangkan keperluan untuk mengawal dan mendominasi orang lain.
> Bina tanggungjawab dan akauntabiliti: Ajar kanak-kanak bahawa tingkah laku yang berbahaya mempunyai akibat, di samping membimbing mereka ke arah membuat perubahan.
Jika ibu bapa melihat tanda-tanda bahawa anak mereka mungkin seorang pembuli, mereka tidak perlu takut untuk muhasabah diri.
> Berinteraksi dengan sekolah: Bekerjasama dan mengekalkan komunikasi terbuka dengan guru dan pengurusan sekolah untuk mengukuhkan mesej anti-buli dan pendekatan yang konsisten.
> Berhati-hati dengan kandungan dalam talian: Bimbing kanak-kanak dalam apa yang mereka gunakan di media sosial dan galakkan model peranan dan program positif yang menggalakkan empati dan kebaikan.
> Sokong pendidikan etika digital: Menyokong sekolah untuk memasukkan kelas etika digital dan keselamatan siber yang menangani buli siber dan penyalahgunaan dalam talian.
Dilakukan bersama, langkah-langkah berkenaan boleh memupuk budaya empati dan akauntabiliti yang berkekalan bersama kanak-kanak di luar bilik darjah.
TANGGUNGJAWAB KOLEKTIF
Terdapat juga kebimbangan yang semakin meningkat tentang buli dalam talian.
Di peringkat global, tinjauan pendapat ke atas 30 negara UNICEF melaporkan satu dalam tiga orang muda mengalami buli siber, dengan satu daripada lima ponteng sekolah disebabkan isu tersebut.
Di Malaysia, kajian menunjukkan bahawa prevalens buli siber adalah antara 13.7 peratus hingga 52 peratus dalam kalangan remaja.
Dengan telefon pintar dan media sosial membentuk sebahagian besar kehidupan remaja, garis batas antara buli fizikal dan digital telah menjadi kabur, sekali gus memerlukan ibu bapa lebih berwaspada berbanding sebelum ini.
Pakar bersetuju bahawa menangani buli memerlukan pendekatan keseluruhan masyarakat.
Sekolah mesti menerima pakai program berasaskan bukti, dan kerajaan harus terus mengukuhkan perlindungan dan sokongan mangsa.
Tetapi WAO menekankan bahawa semua ini hanya akan berkesan jika ibu bapa terlebih dahulu mengukuhkan nilai positif di rumah.
Tragedi Zara Qairina menekankan apa yang dipertaruhkan.
Di sebalik tajuk utama adalah keluarga yang bersedih, dan masyarakat yang berdepan persoalan mendesak tentang cara kita membesarkan anak-anak kita.
“Dengan mengajar empati dan belas kasihan, mencontohi rasa hormat dalam kehidupan seharian kita dan memupuk warga digital yang prihatin, kita boleh melahirkan generasi yang berkata tidak kepada buli dan mengamalkan kebaikan,” kata WAO. – ANN/The Star
