BANGLADESH – Bayangkan jika trend fesyen global seterusnya tidak muncul dari Paris atau Milan tetapi secara tersembunyi berkembang mekar di kolam teratai di tanah lembap Bangladesh.
Ia mungkin kedengaran mustahil, tetapi Bangladesh telah mencapai sesuatu yang luar biasa – ia telah menghasilkan jenis tekstil baharu yang dipanggil sutera teratai. Lembut, berkilat dan mesra alam, fabrik itu diperbuat daripada batang bunga teratai merah jambu yang tumbuh di dalam air.
Dalam era iklim yang mendesak dan permintaan untuk alternatif yang mampan, inovasi Bangladesh – tekstil unik, terbiodegradasi dan mewah yang dihasilkan daripada teratai merah jambu (Nelumbo nucifera) – boleh membawa titik perubahan.
Untuk mempamerkan potensinya, sehelai selendang khas sepanjang enam ela telah pun dihasilkan daripada benang teratai ini. Selendang itu kini disimpan di pejabat Suruhanjaya Kebangsaan Bangladesh untuk UNESCO di ibu negara, sebagai simbol tanah lembap Bangladesh dan kreativiti tempatan yang boleh ditawarkan kepada dunia.
Penyelidik dan pakar berkata buat pertama kalinya, fabrik istimewa ini dibuat di negara ini dan ia boleh membantu Bangladesh muncul sebagai peneraju dalam fesyen pintar dan hijau.
Kejayaan itu datang melalui projek penyelidikan bertajuk ‘Kajian Kepelbagaian dan Pemuliharaan Teratai dari Bangladesh,’ yang dimulakan pada 2021 oleh Penyelidikan dan Pembangunan Tumbuhan Bengal (BPRD), dengan pembiayaan daripada Suruhanjaya Kebangsaan Bangladesh untuk UNESCO.
“Ini bukan sekadar inovasi saintifik; ia adalah kelahiran semula budaya di Bangladesh,” kata Sikdar Abul Kashem Shamsuddin, pengerusi BPRD dan penyelidik utama projek itu.
“Selama beberapa generasi, teratai telah menjadi sebahagian daripada warisan kami. Kini ia juga sebahagian daripada masa depan kami yang mampan.”
Penyelidik berkata bunga teratai sentiasa dilihat sebagai simbol kesucian, tetapi kini ia menawarkan lebih daripada itu – penyelesaian yang bersih dan hijau kepada salah satu industri paling mencemarkan di dunia, iaitu tekstil.
Kain gentian teratai mungkin kelihatan seperti idea baharu kepada ramai, tetapi orang di negara seperti Thailand, Kemboja, Myanmar dan Vietnam telah lama membuat kain lembut dan kuat ini. Sami Buddha di Kemboja dan Myanmar memakai pakaian serat teratai sebagai lambang keamanan dan kesucian.
Kain teratai pertama dilaporkan dibuat di Myanmar oleh Daw Sa Oo. Dia memetik bunga teratai dari Tasik Inle dan mendapati benang keluar dari batangnya, sekali gus memberinya idea untuk menenunnya menjadi kain. Dia kemudiannya menghadiahkan jubah teratai pertama kepada seorang sami.
Kini, kain teratai telah menjadi perniagaan yang semakin berkembang yang membantu wanita luar bandar memperoleh wang sementara melindungi alam semula jadi.
Transformasi daripada bunga kepada fabrik adalah proses yang teliti dan mesra alam.
Petiole (batang) teratai dituai dari tanah lembap di seluruh Bangladesh tanpa mencabut tumbuhan itu, membolehkannya tumbuh semula dengan cepat. Di dalam batang terdapat benang melekit semula jadi yang, apabila terdedah kepada udara, bertukar menjadi filamen halus.
Ia digulung perlahan-lahan dengan tangan, dikeringkan dan dipintal menjadi benang menggunakan roda berputar tradisional, selalunya dibuat daripada bahagian basikal.
Tiada bahan kimia, tiada bahan api fosil dan tiada bahan pencemar yang terlibat dalam proses tersebut. Malah sisa bahan tumbuhan digunakan semula sebagai kompos atau makanan lembu. Setiap meter sutera teratai memerlukan benang daripada 40,000 batang.
Pakaian penuh mungkin memerlukan sehingga 120,000 batang. Mengeluarkan sutera teratai yang mencukupi untuk sehelai selendang boleh mengambil masa sehingga dua bulan, dan produk akhir boleh menelan kos sepuluh kali ganda lebih tinggi daripada sutera biasa.
Di kampung Ronkail di Faridpur, wanita di luar bandar kini dilatih untuk mengeluarkan benang teratai, membantu mereka menjana pendapatan. “Wanita yang tidak pernah menyangka mereka akan menjadi sebahagian daripada industri mewah global kini merupakan tukang pakar,” kata Shamsuddin.
Proses membuat sutera teratai memerlukan kerja tangan dan ketukangan yang teliti yang berakar umbi dalam warisan tekstil Bangladesh yang kaya. Apabila permintaan meningkat, ia boleh mewujudkan pekerjaan yang mampan di kawasan tanah lembap sementara memelihara biodiversiti dengan melindungi tanah lembap yang dipenuhi teratai daripada pertanian atau kegunaan industri.
Uttam Rajbangshi, penyelia dari kampung Ronkail, berkata dari Julai hingga Disember, teratai tumbuh di tanah lembap, dan pada masa ini, 16 orang, kebanyakannya wanita, membuat benang daripada batangnya manakala empat lagi mengutip teratai.
Benang itu kemudiannya dihantar ke Lembaga Penenun Tangan Bangladesh, di mana ia diproses untuk membuat kain dan produk berguna lain.
Tanah lembap Bangladesh, seperti beels, haors dan sungai, kaya dengan hidupan tumbuhan dan haiwan, tetapi mereka berdepan ancaman akibat pertumbuhan bandar yang pesat. “Beel, haors dan sungai Bangladesh bukan hanya badan air – ia adalah hab biodiversiti,” kata Prof Sarker.
“Penanaman teratai sebenarnya boleh membantu memelihara ekosistem ini sambil mencipta pekerjaan.” – ANN/The Daily Star
