Oleh Nurqalby Mohd Reda –
KUALA LUMPUR – Berita palsu tentang penularan penyakit tuberculosis atau tibi di Cheras di sini yang tersebar baru-baru ini, sedikit-sebanyak mencetuskan kegusaran masyarakat jika dijengah ke laman media sosial.
Namun, jaminan yang diberikan oleh Menteri Kesihatan, Dr Zaliha Mustafa bahawa, jangkitan penyakit yang boleh membawa maut itu terkawal di Malaysia meredakan keresahan orang ramai, sekalipun Pertubuhan Kesihatan Sedunia (WHO) pernah melaporkan bahawa kes tibi dunia kembali meningkat selepas bertahun-tahun merekodkan penurunan.
WHO yang menyasarkan 2035 sebagai tahun dunia bebas tibi, turut menganggarkan kematian akibat penyakit itu meningkat 14 peratus dalam tempoh dua tahun kepada 1.6 juta orang pada 2021.
Dilaporkan, antara punca peningkatan kes tibi atau batuk kering itu adalah kerana pandemik COVID-19 yang mengganggu akses kepada diagnosis dan rawatan tibi.
Malaysia juga tidak terkecuali, merekodkan pertambahan kes jangkitan dalam tempoh beberapa tahun belakangan ini dengan 25,391 kes dilaporkan pada 2022, iaitu meningkat sebanyak 3,664 kes atau 17 peratus berbanding 21,727 kes pada 2021.
Di sebalik peningkatan kes itu, angka yang dilaporkan oleh negara ini adalah lebih rendah berbanding anggaran WHO untuk Malaysia, iaitu 30,000 kes setahun.
Kementerian Kesihatan Malaysia (KKM) ketika ini dilihat telah mengambil pelbagai pendekatan termasuk merangka Pelan Strategik Nasional untuk Menamatkan Tibi (2021-2030), bagi memastikan negara melangkah seiringan dengan sasaran WHO.
Berbaki 12 tahun sebelum sasaran dunia bebas tibi direalisasi, peningkatan kes jangkitan pada masa itu menimbulkan tanda tanya sama ada Malaysia mampu mencapai matlamat WHO itu dalam tempoh yang ditetapkan.
ANCAMAN TIBI TERPENDAM
Mengulas tentang hal itu, Pakar Perubatan Kesihatan Awam, Sektor Kawalan Tibi/Kusta, Bahagian Kawalan Penyakit KKM, Dr Asmah Razali berkata, antara ancaman utama KKM dan masyarakat dalam membasmi penyakit tersebut ialah kes tibi terpendam (Laten TB).
Jelas beliau, bahaya kes sedemikian ialah si penghidap tidak menunjukkan sebarang simptom, sekali gus memustahilkan pengesanan dan rawatan. “Oleh sebab itulah menerusi Pelan Strategik Nasional untuk Menamatkan Tibi kita menekankan prinsip scan (kesan), screening (saringan) dan prevent (cegah) sebagai usaha mengekang penularan kuman tibi di Malaysia.
“Melalui langkah itu, kita akan cuba mengesan individu yang mempunyai tibi terpendam menerusi saringan yang dibuat, kerana kebanyakannya tidak menunjukkan sebarang gejala meskipun telah dijangkiti kuman berkenaan, disebabkan oleh sistem imun mereka masih lagi kuat,” jelas beliau ketika ditemu bual dalam program Ruang Bicara, terbitan Bernama TV yang disiarkan Isnin lalu.
WHO mendefinisikan jangkitan tibi pendam sebagai satu keadaan apabila tubuh individu yang dijangkiti menghasilkan tindak balas imun berterusan terhadap rangsangan oleh antigen mikrobakterium tuberkulosis tanpa sebarang gejala klinikal.
Bercerita lanjut, Dr Asmah berkata kuman tibi boleh hidup atau kekal hidup di dalam tubuh manusia dalam keadaan dorman atau fasa tidak aktif selama bertahun-tahun.
Akan tetapi, dalam tempoh tertentu, kuman terbabit akan mula aktif dalam badan individu itu, didorong oleh pelbagai faktor termasuk peningkatan usia, gejala penyakit berisiko atau menghidap HIV.
Apabila kuman tersebut aktif, pesakit akan mula menunjukkan gejala, antaranya batuk berterusan lebih dua minggu, demam lewat petang, menggigil, keletihan serta penurunan berat badan secara mendadak.
“Untuk penyelesaian jangka pendek, apa yang kita buat ialah mengesan individu yang mempunyai tibi pendam dengan melakukan saringan di beberapa lokasi yang kita kenal pasti, di mana mudah kuman tibi itu merebak, antaranya di depot tahanan dan institusi penjara.
“Langkah itu perlu kerana ada kes pesakit yang bertahun-tahun mempunyai kuman tibi itu di dalam badan dan mereka lewat menerima rawatan kerana tidak menyedari telah dijangkiti kuman tersebut,’’ katanya.
Jelas beliau, semakin lewat pesakit tampil mendapatkan rawatan, semakin tinggi risiko penyakit dijangkitkan kepada orang lain.
Selepas kes disahkan, KKM katanya akan melaksanakan program saringan bagi mengesan kontak yang berinteraksi dengan kes indeks (pesakit pemula) agar dapat mencegah penularan.
“Saringan itu termasuklah dalam kalangan ahli keluarga sendiri kerana kebanyakan kes tibi adalah jangkitan daripada ahli keluarga terdekat. Dari situ juga kita akan cuba kesan mereka yang mempunyai tibi pendam kerana kita tidak mahu selepas 10 atau 15 tahun baru mereka didiagnosis sebagai pesakit tibi,” katanya.
Dari segi kematian akibat tibi, Dr Asmah berkata untuk tahun ini setakat 11 November lalu, sebanyak 2,408 kes dilaporkan di negara ini.
SARINGAN WARGA ASING
Berbeza dengan cakap-cakap di luar sana bahawa kemasukan semula pekerja asing ke negara ini adalah punca pertambahan kes tibi, Dr Asmah berkata data KKM menunjukkan warga asing hanya mewakili 15 peratus daripada keseluruhan kes batuk kering tahun lalu.
“Apabila pekerja warga asing masuk secara sah, mereka akan melalui saringan kesihatan atau pre-entry screening yang dilakukan Fomema (Agensi Pemantauan dan Pemeriksaan Perubatan Pekerja Asing). Saringan itu akan dilakukan sebelum (mereka) memasuki Malaysia dan sejurus tiba di negara ini.
“Sekiranya mereka disyaki ada tibi atau penyakit jangkitan lain, mereka tidak akan dibenarkan bekerja di Malaysia dan akan dihantar pulang ke negara asal. Cuma yang menjadi kebimbangan kita ialah kumpulan yang masuk secara haram dan kita tidak tahu status kesihatan mereka.
“Mereka pula bebas bergaul dengan warga tempatan, jadi, apabila mereka itu berpenyakit tibi, secara tidak langsung boleh menjadi punca kepada penularan kes tibi di lokaliti tertentu,” katanya.
SELESAIKAN RAWATAN
Dalam pada itu, Dr Asmah turut menyeru supaya individu yang telah disahkan sebagai berpenyakit tibi agar terus menerima rawatan, sekurang-kurangnya selama enam bulan, walaupun pesakit telah sihat dalam tempoh berkenaan.
Beliau berkata pesakit tibi perlu bertanggungjawab untuk menghabiskan rawatan termasuk mengambil ubat mengikut tempoh tertentu seperti yang disyorkan oleh doktor.
Katanya, kegagalan pesakit mengambil rawatan atau berhenti mendapatkan rawatan boleh menyebabkan kuman tibi menjadi mangli atau rintang kepada ubat tibi.
Jika berlaku, hal ini bukan sahaja membahayakan pesakit tibi berkenaan tetapi turut mengancam kesihatan orang di sekeliling mereka.
“Pesakit yang berhenti atau tidak mahu meneruskan rawatan juga akan berdepan dengan tindakan perundangan di bawah Akta Pencegahan dan Pengawalan Penyakit Berjangkit 1988. KKM akan mencari dan mengesan mereka yang meninggalkan rawatan (separuh jalan),” katanya.
KKM sebelum ini menubuhkan pasukan Mychampion, iaitu sukarelawan di bawah kementerian itu bagi membantu mengesan mereka yang berhenti mendapatkan rawatan tibi.
Tibi lazimnya menyerang paru-paru, namun melalui peredaran darah, tibi juga boleh menyerang bahagian lain tubuh manusia termasuk tulang, otak dan mata.
AMALKAN SOP COVID-19
Sementara itu, Pakar Perubatan Kesihatan Awam dan Pakar Epidemiologi, Datuk Dr Zainal Ariffin Omar berkata tanggungjawab menangani penyakit tibi tidak seharusnya diletakkan di bahu KKM semata-mata jika negara mahu memenuhi hasrat WHO mencapai negara bebas tibi menjelang 2035.
Katanya, semua pihak harus menggembleng tenaga dan memainkan peranan masing-masing bagi merealisasi matlamat berkenaan.
Bagi mengawal penularan tibi dalam kalangan masyarakat, orang ramai katanya boleh menerima guna prosedur operasi standard (SOP) COVID-19 yang ditetapkan sebelum ini seperti memakai pelitup muka di tempat awam selain mengelak berada di kawasan yang sesak bagi membendung penularan jangkitan kuman tibi.
Beliau berkata sepertimana virus COVID-19, kuman tibi juga merebak melalui udara dan air liur.
“Penggunaan pelitup muka pada waktu itu dilihat penting, terutamanya buat individu yang mengalami simptom tertentu termasuk batuk dan demam.
“Selain itu, pesakit tibi harus prihatin terhadap orang lain dengan mengasingkan diri mereka, jangan berkumpul serta kurangkan interaksi dengan orang lain. Patuhi rejimen rawatan yang ditetapkan, termasuklah dalam pengambilan ubat-ubatan,’’ nasihat beliau.
Menurut Dr Zainal Ariffin, pemberian imunisasi BCG kepada anak damit baru lahir turut memberikan perlindungan terhadap meningitis tibi hingga 80 peratus menerusi rangsangan sistem imun anak damit.
“Tidak terkecuali, majikan juga diingatkan agar menyediakan persekitaran yang bersih dan tidak sesak, bukan sahaja untuk pekerja tempatan tetapi juga warga asing. Sekiranya terdapat gejala, mereka perlu menerima rawatan secepat mungkin,” tegas beliau. – Bernama
