KUALA LUMPUR – Malaysia adalah salah satu pengeluar nanas terbesar di dunia, industri itu membawa masuk lebih RM600 juta kepada ekonomi negara, menurut Lembaga Perindustrian Nanas Malaysia (MPIB).
Tetapi penuaian nanas menghasilkan tan sisa biojisim seperti daun nanas, empulur, kulit, tunas, dan batang. Prof Madya Dr Aizi Nor Mazila Ramli di Universiti Malaysia Pahang (UMP) sedang menjalankan peranannya untuk menggunakan amalan perladangan yang lebih baik bertujuan mengurangkan sisa nanas bagi menggalakkan kelestarian alam sekitar.
Beliau adalah antara segelintir penyelidik UMP yang menjadikan sisa nanas sebagai barangan yang boleh diguna semula seperti cecair pencuci botol susu anak damit, pelembut daging dan blok pengeluaran cendawan tiram.
“Dalam beberapa tahun kebelakangan ini, kami telah melihat peningkatan permintaan untuk produk berasaskan nanas seperti nanas tin, jem dan cuka. Walau bagaimanapun, terdapat banyak sisa nanas yang sering dibiarkan reput atau dibakar. Dalam jangka panjang, ia boleh menyebabkan gas rumah hijau, yang memberi kesan kepada alam sekitar.
“Oleh itu, menggunakan sisa nanas dan mengubahnya menjadi produk nilai tambah boleh menjadi cara paling mampan untuk menguruskan sisa ini kerana sifat dan komposisinya yang berguna,” kata Dr Aizi, pensyarah kanan dari Fakulti Sains dan Teknologi Industri UIMP.
“Bromelain biasanya ditemui dalam kuantiti yang tinggi dalam buah nanas, batang, inti, kulit, dan daun. Bromelain juga merupakan enzim proteolitik dengan keupayaan untuk memecahkan struktur protein kompleks kepada struktur protein mudah.
“UMP telah mencipta beberapa produk menggunakan bromelain. Salah satu produk yang paling banyak diperkatakan ialah PineBaby, pembersih cecair botol susu anak damit kami yang selamat untuk membersihkan botol susu, aksesori penyusuan, mainan dan sayur-sayuran.
“Bromelain juga merupakan unsur bioaktif yang digunakan dalam inovasi UMP lain termasuk cecair pencuci untuk fabrik perubatan dan sebagai pelembut daging,” jelas Aizi.
Beliau menambah bahawa sisa nanas mengandungi sebatian fenolik, sumber antioksidan yang baik.
Inovasi UMP telah memenangi beberapa anugerah, termasuk Pingat Emas UMP dan Anugerah Bioteknologi Terbaik di Pameran Penciptaan, Inovasi, Teknologi dan Penyelidikan 2021 dan anugerah ciptaan di Pameran Perdagangan Antarabangsa 2017 di Nuremberg, Jerman.
Selain itu, UMP telah bekerjasama dengan MIPB untuk menentukan kesesuaian sisa daun nanas sebagai substrat bukannya habuk papan untuk penanaman cendawan tiram.
UMP bukanlah satu-satunya institusi yang memperjuangkan sisa nanas sebagai kaedah pengurusan sisa yang mampan. Tahun lepas, penyelidik Universiti Putra Malaysia (UPM) membangunkan kaedah untuk mengubah gentian yang terdapat dalam daun nanas untuk membina bingkai untuk dron.
Ketua projek Prof Dr Mohamed Thariq Hameed Sultan mencipta dron sebagai kaedah mampan untuk menggunakan semula sisa nanas.
“Semuanya bermula pada 2018 di mana petani nanas di Telok Panglima Garang, Selangor menghadapi masalah sisa pertanian. “Sisa daun ini selalunya dilupuskan secara pembakaran terbuka atau dibiarkan di tapak. Pembakaran terbuka membawa kepada pencemaran, manakala daun yang dibuang akan menjadi habitat ular, kala jengking dan tikus.
“Satu lagi faktor pendorong ialah ramalan saiz pasaran dron yang menunjukkan trend yang semakin meningkat untuk enam tahun akan datang.
“Kami juga mahu mencipta produk yang selaras dengan kriteria matlamat pembangunan mampan Pertubuhan Bangsa-Bangsa Bersatu,” kata Prof Thariq, yang bekerja di Jabatan Kejuruteraan Aeroangkasa UPM.
Tetapi adakah papan serat nanas cukup belajar?
“Dron untuk tujuan pertanian tidak memerlukan bahan mewah seperti gentian karbon. Bahan biokomposit nanas diperkukuh dengan polimer, menjadikannya sesuai untuk operasi harian,” jelas Prof Thariq, sambil menambah pasukannya telah mengambil masa setahun untuk mereka bentuk dan mengkonseptualisasikan dron tanpa pemandu.
Di peringkat global, syarikat makanan dan minuman Dole Sunshine Company bekerjasama dengan jenama kulit nanas vegan Pinatex untuk mengubah daun nanas menjadi jaringan bukan tenunan untuk membentuk asas bahan Pinatex yang mampan.
Tahun lepas, Nike melancarkan koleksi kasut Happy Pineapple menggunakan Pinatex. Jenama seperti H&M dan Hugo Boss juga telah menggunakan bahan tersebut sebagai sebahagian daripada langkah mereka ke arah kemampanan.
Dr Aizi menggalakkan syarikat mengitar semula sisa pertanian kepada alternatif mesra alam.
“Pelbagai kajian melaporkan bahawa sisa pertanian yang diperoleh daripada kelapa, buluh, dan pisang adalah bahan mentah yang berharga untuk industri lain.
“Sesetengah daripada sisa ini boleh digunakan sebagai anti-mikrobial semula jadi. Di samping itu, bahan-bahan ini juga mewakili medium yang mungkin untuk penanaman cendawan dan pengeluaran produk berasaskan bio lain seperti bio-tenaga dan baja bio.
“Sesetengah sisa pertanian mengandungi komponen penting untuk makanan haiwan juga.
“Bahan sisa agro yang diperoleh daripada minyak sawit, abu sekam padi dan gentian minyak sawit juga digunakan untuk menghasilkan konkrit hijau, yang disifatkan sebagai konkrit yang dibuat menggunakan bahan buangan daripada industri berbeza,” katanya. – ANN/The Star
